Қазақстанда бірыңғай QR арқылы төлем жасау жүйесі пилоттық режимде іске қосылды. Ұлттық банк пен Ұлттық төлем корпорациясы мұны елдің цифрлық экономиканы дамытудағы стратегиялық қадамы деп сипаттайды. Бірақ ең үлкен сұрақ сол күйі жауапсыз: неге барлық банктер, оның ішінде нарықтың жартысына иелік ететін алып ойыншылар, бұл жүйеге әлі толық қосылған жоқ?
Нарықтың өзі екіге бөлінген
Ұлттық төлем корпорациясының дерегінше, бірыңғай QR қазірдің өзінде миллиондаған қолданушыға қолжетімді. Жүйеге 10 шақты банк қосылғанымен, нарықтағы негізгі үлесті ұстап тұрған банктердің бірі Kaspi Bank, екіншісі Halyk Bank тізімде толық интеграцияланған түрде көрсетілмеген.
Қазақстанның ұлттық төлем корпорациясы басқармасының төрайымы Жанар Самаева Алматыда өткен Central Asia Fintech Summit форумында былай деді:
«Жыл соңына дейін тағы бірнеше ірі банкті қосамыз деп күтеміз. Бірыңғай QR елдегі төлем жүйесін стандарттау үшін міндетті қадам. Болашақта барлық банкке қосылу міндетті болады».
Kaspi – қосыла ма, жоқ па?
Kaspi-дің қатыспауы қоғамда күдік тудырды. Қаржы нарығында «Kaspi ортақ QR-ға мүлде қосылмайды» деген пікір тарады. Алайда Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов бұл мәліметті жоққа шығарды:
«Kaspi келісімшартқа қол қойған. Олар жобаны техникалық жағынан ұзақ уақыттан бері пысықтап жатыр. Бұл – бір күнде қосылатын процесс емес».
Kaspi-дің ұзақ кідірісінің басты себебі техникалық архитектураның күрделілігі. Банктің QR экожүйесі нарықта басым тұрғандықтан, оны бірыңғай ұлттық жүйемен біріктіру айтарлықтай уақыт алады. Бірақ нарық сарапшылары бұл кідірістің артында стратегиялық мүдделер де бар екенін айтады.
Бәсекелестіктің тасасындағы шындық
Финтех-талдаушы Еркін Сәрсенбаев былай дейді:
«Егер Kaspi бірыңғай QR-ға толық өтсе, олардың жеке QR желісі бұрынғыдай монополиялық артықшылық бере алмайды. Бұл нарықтағы күш тепе-теңдігін өзгертеді».
Қазақстандағы QR төлемдерінің 70%-дан астамы Kaspi арқылы жүргізілетінін ескерсек, бұл пікір шындыққа жақын.Банктердің асықпайтын тағы бір себебі бар
Бірқатар банктер үшін бірыңғай QR-ға қосылу инфрақұрылымды қайта баптау, комиссиялық саясатты өзгерту, клиенттік ағынның басқа банктерге өтіп кету қаупін қабылдау деген сөз.Экономист Айгүл Қожабаева осыны нақтылай түседі:
«Банктер бірыңғай QR-ға қосылғанда, клиент қай банктің қосымшасын пайдаланатыны маңызды болмай қалады. Бұл – кей банктер үшін клиент жоғалту тәуекелі».
Ұлттық банк не істейді?
Тимур Сүлейменов форумда жобаның міндетті түрде жүзеге асатынын атап өтті:
«Бізде үш мақсат бар: клиентке оңай болу, қаржы жүйесін қауіпсіз ету және цифрлық бәсекелестікті күшейту. Бірыңғай QR – осының тікелей құралы».Басқаша айтқанда, артқа жол жоқ барлық банк қосылады. Уақыт мәселесі ғана.
Не өзгермек?
- QR төлемдері арзандайды
- Комиссиялар бірыңғайланады
- Бәсекелестік артады
- Көлеңкелі айналым қысқарады
- Банктердің монополиясы әлсірейді
Сарапшылардың ортақ болжамы: 2025 жылдың ортасына қарай ортақ QR толық іске қосылады, ал Kaspi мен Halyk жүйесі ұлттық инфрақұрылымға біріктіріледі.
Бірыңғай QR – стратегиялық реформа. Бірақ оны іске асыруда банктер мен реттеушінің мүдделері әртүрлі. Банктер нарықтағы орнын қорғауға тырысады, ал мемлекет төлем инфрақұрылымын теңестіруді көздейді. Сондықтан жүйе «бірыңғай», бірақ «толық емес» күйде іске қосылды.
Алайда финтех сарапшылардың сөзімен айтқанда:
«Бұл — уақытша. Қазақстан 2025 жылы QR арқылы төлем жасауда Орталық Азиядағы ең стандартталған нарыққа айналады».
