Балқаш мыс балқыту зауыты – еліміздегі ең ірі металлургиялық кәсіпорынның бірі. Бұл тек өндіріс орны емес, елдің экономикасын өркендететін, өңірдің әлеуетін арттыратын өндіріс ошағы. Биыл зауыттың жүрегі – Ванюков пешіне 40 жыл толып отыр. Бұл тек техника емес, ұрпақ еңбегі мен ғылыми ізденістің нышаны, мыңдаған металлургтардың маңдай терімен шыңдалған дәуір.
Тарихқа көз жіберсек
Балқаш мысының тарихы 1928 жылдан бастау алады. Кеннің орасан мол қорын геолог Михаил Русаков Қоңырат шоқысынан тапқан. Сол жылдан бастап Балқаш көлінің жағасында кезең-кезеңмен мыс алыбының құрылысы басталды. 1938 жылғы 24 қарашада инженер Бакурадзенің басшылығымен Балқаштан алғашқы 96% таза мыс табылды. Бұл күн қазақ тарихына алтын әріппен жазылды. Осы күні алғашқы тазартылған мыс алынып, уақыт өте келе Балқаш тау-кен металлургия комбинатының өндірісі өркендеді.
1952 жылы Балқаш мыс қорыту зауытында электролит цехы іске қосылып, жергілікті металлургтер катодты мыс өндірісін игере бастады. Ал, 1985 жылы ПВ-1 балқыту агрегаты салынса, 1997 жылы бағалы металл цехының құрылысы басталды. 2004 жылы ПВ-2 балқыту агрегаты, 2008 жылы күкіртті ангидридтен Күкірт қышқылын өндіру цехы пайдалануға берілді. Бір жылдан кейін Балқаш және Жезқазған мыс қорыту зауыттарын қамтитын металлургиялық кешен құрылды.
Әлемде баламасы жоқ Ванюков пеші: 40 жылдық дәстүр
1985 жылы іске қосылған агрегат еліміздің түсті металлургиясында үлкен серпіліс жасады. Пештің арқасында мыңдаған тонна мыс балқытылып, қолданысқа жаңа технологиялар енгізілді.
Сұйық ваннада балқыту технологиясын техника ғылымдарының докторы, металлург Андрей Владимирович Ванюков ойлап тапты. 1974-1979 жылдарда жүргізілген сынақ процесінде пеш құрылысының негізгі элементтері жасалынды және балқытудың негізгі технологиялық сипаттамалары алынды. 1985 жылы түсті-металлургия институтының жобасы бойынша бірінші балқыту кешені қолданысқа жіберілді. Ал, 2004 жылы екінші балқыту кешені іске қосылды.
Жаңа әдістің мәні – сульфидті концентраттарды сұйық астауда балқытып, қайта өңдеуде. Бұл процесс шлак балқымаларына пеш бүйіріндегі фурмалардан оттек үрлеу арқылы жүргізіледі. Сөйтіп, сульфидтердің балқуы және оның тотығуы жоғарыдан төмен қарай қозғалатын сұйық шлак ішінде өтеді. Бүгінде күні Балқаш мыс балқыту зауытында осы принцип бойынша жұмыс істейтін екі пеш бар – ПВ-1 және ПВ-2.
Сұйық ваннада балқытудың жаңа әдісі кейінірек "Ванюков процесі" және "Ванюков пеші" деп аталды. Қазақстанда ойлап табылған бірегей өнертапқыштық тиімділігі жағынан әлемде теңдесі жоқ тәсіл саналды.
Сұйық ваннада балқыту технологиясы
Ванюков пеші шикізатты арнайы сұйық ваннада балқытып, оттегімен байытылған ауа пешке жеткізіледі. Ол арнайы фурмалардан өтіп, тікелей балқытылған материалға түседі. Осының арқасында пештің ішінде газдардың, металдың күшті қозғалысы пайда болады, олар үнемі араласады. Бұл процесс маңызды артықшылық береді, яғни металл тезірек ериді, зиянды сульфидті қосылыстар толығымен тотығады, температура тұрақты болады, кез-келген шикізатты, тіпті төмен сұрыпты өңдеуге болады, зиянды шығарындылар азаяды, өйткені отын толығымен жанып кетеді.
Жаңа технологияның айқын жетістігінің бірі – штейн сапасының артуы болды. Шағылыстыру пешінде мыс құрамы әдетте 27-30 пайызды құрайтын. Ванюков пеші іске қосылғаннан кейін бұл көрсеткіш шамамен 50 пайызға өсті. Бұған балқыманың өн бойындағы химиялық реакция тікелей әсер етті.
"Бүгінде БМЗ – отандық металлургия саласының дамуына үлкен үлес қосып отырған, бірегей технология қолданатын Қазақстандағы жалғыз зауыт", – деп атап өтті Сұлтанбек Қожахметов — металлург, техника ғылымдарының докторы,ҚР ҰҒА Академигі.
Сұйық ваннада балқыту технологиясы пештің жұмысын автоматтандырылған және үнемді етеді. Пеш бір уақытта бірнеше процестерді, яғни материалды балқыту, оның тотығуы және шлактың пайда болуын орындайды. Бұл энергияны үнемдеуге, жылу шығынын азайтуға және өндірісті тиімді, үнемді етуге мүмкіндік береді. Қазіргі таңда терең ғылыми зерттеулер мен инженерлік инновациялар негізінде құрылған Ванюков пеші ұлттық металлургия мектебінің маңызды жетістігі болды. Оны енгізу өндірістің тұрақтылығын, жоғары экологиялық және технологиялық тиімділікті қамтамасыз етуге, кәсіпорынды өнеркәсіптік бәсекеге қабілеттіліктің жаңа деңгейіне шығаруға мүмкіндік берді.
40 жылдық мерейтой: металлургия саласының үздіктері марапатталды
Бүгін Ағыбай батыр атындағы Оқушылар сарайында Ванюков пешіне 40 жыл толуына орай салтанатты жиын өтті. Мереке шымылдығы "Голд шоу" би ансамблінің қазақша биімен түрілді. Қонақтарға Ванюков пешінің тарихын деректі фильм арқылы көрсетіп, алғашқы құттықтау сөз Балқаш қаласы әкімінің орынбасары Данияр Серіковке берілді.
"Бұл тау-кен металлургия саласындағы ірі жаңалықтарының бірі ғана емес, өндірістің дамуына серпін берген тарихи оқиға. 40 жыл ішінде Ванюков пеші білікті мамандардың маңдай тері мен еңбегінің куәсі болды. Осы пештің жұмысы арқылы зауыттың қуаты артып, жаңа технологиялар енгізілді. Балқаш қаласының экономикасының өркендеуіне өлшеусіз үлес қосты. Осы салада қызмет еткен ардагерлерге, жұмыс істеп жатқан еңбеккерлерге алғысымызды білдіреміз. Сіздердің қажырлы еңбектеріңіз, кәсіби біліктіліктеріңіз, табандылықтарыңыз, бүгінгі жетістіктеріңіз берік іргетасы болды. Сонымен қатар, бүгінгі ұжымның қажырлы еңбегіне ризашылығымызды білдіреміз. Сіздер өндірістің тұрақты дамуын қамтамасыз етіп, еліміздің өнеркәсіп-әлеуетін арттыруына үлес қосып келесіздер", — деді қала әкімінің орынбасары.
Ванюков пешінің іске қосылғанына 40 жыл толуына орай мыс балқытуға қосқан елеулі үлесі үшін Қазақстан Республикасының Өнеркәсіп және құрылыс министрінің Алғыс хаты, "Еңбек Ардагері", "Еңбек даңқы" төсбелгілері, "Қазақмыс Смэлтинг" ЖШС Басқарма төрағасының Құрмет грамоталары, "Қазақмыс Смэлтинг" ЖШС Бас директорының Құрмет грамоталары табысталды. Марапат алғандардың қатарында зауыт директорлары, цех басшылары, балқытушылар, электромонтерлер, тазалаушылар мен шихта тиеушілер бар.
Салтанатты шарада "Қазақмыс корпорациясы" ЖШС жанындағы "Аманат" партиясы Ұлытау облысы филиалының атқарушы хатшысы Асқар Нұржанов құттықтау сөз сөйлеп, зауыт қызметкерлеріне Алғыс хат табыстады.
Салтанатты жиында балқаштық өнерпаздар би билеп, ән салып жиналған қауымға көтеріңкі көңіл-күй сыйлады.
Бүгінгі таңда Ванюков пештері Балқаш мыс балқыту зауытындағы мыс балқыту процестерінің негізгі тірегі саналады. Себебі өндірілетін өнімнің жоғары сапасын қамтамасыз етеді.
"Ванюков пеші – 1985 жылы іске қосылған қарапайым құрал емес, өндірістік тиімділігін дәлелдеген жабдық. Сұйық ваннада балқыту технологиясы зауыт жұмысының негізін құрап, оның бәсекеге қабілеттілігін сақтап отыр. Біз өндіріс учаскелерін жаңартып, заманауи шешім енгізуді жалғастырамыз", — деді "Қазақмыс Смэлтинг" ЖШС Балқаш мыс қорыту зауытының директоры Айдар Түсіпбеков.
Мәтіннен қате тапсаңыз, бізге жазыңыз