Сегізінші сайланған Парламенттің төртінші сессиясы ресми түрде ашылды. Басқосуға Парламенттің қос палатасының спикерлері мен депутаттары, Премьер-министр мен Үкімет мүшелері, Мемлекеттік кеңесші, Конституциялық сот пен Жоғарғы сот төрағалары, Президент Әкімшілігінің , сондай-ақ басқа да мемлекеттік органдардың басшылығы қатысты.

Қоғам талабына бағытталған жұмыс

Бірлескен отырысқа Сенаттың – 50, ал Мәжілістің 97 депутаты қатысты.

– 8 қыркүйекте Парламенттің бірлескен отырысы өтеді. Онда Президент жылдағы дәстүр бо­йынша халыққа Жолдауын жа­­риялап, алдымызға жаңа мін­дет­тер қояды, – деді жиында Мә­жіліс төрағасы Ерлан Қошанов.

Жалпы, Парламенттің үшінші сессиясы барысында депутаттар Мемлекет басшысының ел мүддесіне және халықтың нақты сұранысына негізделген жан-жақты реформалар бағдарын басшы­лыққа алды. Қос палата­ның күнделікті қызметі осы рефор­­малардың мазмұнын нақты іспен толықтыруға және жүзе­ге асыруға бағытталды. Президент­тің сайлауалды тұғырнамасында көр­сетілген басымдықтар негі­зінде ұсынылған заңнамалық бастамалардың көп бөлігі дәл осы сессия аясында депутаттық корпус тарапынан жүзеге асырылды.

Төменгі палата Мәжіліс бел­сен­ді әрі мазмұнды жұмыс істеді. 39 жалпы отырыс өткі­зіп, 249 мәсе­­лені қарады. Нәтиже­сінде, 90 заң қабылданды. Мемле­кет­тік ор­гандардың жауапты тұлға­ларына 461 депутаттық сауал жол­данып, қоғамда алаң туды­рып отырған өзекті мәселелер көтерілді.

Депутаттардың негізгі назарында азаматтардың әлеумет­тік жағдайы мен құқықтық қауіп­сіздігі болды. Міндетті әлеу­меттік медициналық сақтандыру жүйесіне қатысты тәсілдер қайта қаралып, барша азамат, оның ішінде сақтандырылмағандар үшін де алғашқы жүгінген сәтте тегін базалық медициналық көмекті сақтау нормасы бекітілді. Бұл – әлеуметтік әділдік пен қол­жетімді медициналық көмек­ті қамтамасыз етудегі ма­ңыз­ды қадам. Сонымен қатар онко­логиялық ауруларды ерте анық­тауға бағытталған скринингтер кепілдендірілген тегін меди­циналық қызметтер қатарына енгізілді. Құлағы нашар еститін балаларды жергілікті бюджет есебінен есту аппараттарымен қамтамасыз ету мүмкіндігі заң жүзінде қарастырылды.

Балалардың білім алуына қосымша мүмкіндік беретін «Келешек» бірыңғай ерікті жинақтау жүйесі заңнамалық негізде бекітілді. Сондай-ақ халықаралық ғылыми деңгейде жетістікке жеткен оқушыларға конкурссыз білім гранттарын алуға, оның ішінде «Болашақ» бағдарламасы аясында оқуға жол ашатын жаңа норма енгізілді.

Депутаттар қылмыстық кодекс­терге елеулі өзгерістер енгізіп, азаматтарды қылмыстық әрекеттерден қорғау шараларын күшейтті. Атап айтқанда, интернет-алаяқтыққа, соның ішінде «дропперлер» деп аталатын алаяқтық әрекеттерге қарсы қылмыстық жауапкершілік күшейтілді. Сонымен қатар некеге мәжбүрлеу фактілері үшін де жаза енгізілді. Адамның бет-әлпетін тануға кедергі келтіретін киім киюге тыйым салынды.

Дегенмен заң қатайған сайын ізгілік қағидаттары да ескерілді. Кейбір құқық бұзушылардың іс-әрекеті абайсыздықтан туын­дайтыны ескеріле отырып, есірткі заттарын таратушылар мен тұтынушылар арасындағы қылмыстық жауапкершілікті ажырату нормасы қабылданды. Бұл – Президенттің Ұлттық құ­рыл­­тайда берген нақты тап­сырмасының орындалғаны­ның көрінісі. Осы бағытта 3 мыңнан аса іс қайта қаралып, жазаларын жеңілдету немесе босату шаралары жүргізілді.

Конс­титуцияның 30 жыл­дығына орай қабылданған «Рақымшылық жасау туралы» заң аясында 15 мың азаматтың жаза мерзімі қысқартылып, 2 мың­ға жуық адам бостандыққа шықты.

Парламенттің жұмысы азаматтардың нақты мүддесін көздейтін әлеуметтік саясатпен ұштасып отыр. Бұл, ең алдымен, үш жылдық бюджетте көрінді. Білім беру мен денсаулық сақтау салаларына, әлеуметтік төлемдерге бөлінетін қаржы көлемі артты. Жыл басынан бері базалық зейнетақы 6,5 пайыз, сабақтас зейнетақы 8,5 пайыз өсті. Әлеуметтік төлемдердің көлемі ғана емес, оны алушылар саны да артты. Сонымен қатар ауылды дамытуға және халықты сапалы ауызсумен қамтамасыз етуге қосымша қаражат бөлінді.

Мемлекеттік реформаларға заң жүзінде қолдау көрсетілді

Ал Сенатта үшінші сессия­да 89 заң жобасы қаралып, оның 75-і ма­құл­данды, ал 14-і Мәжілі­с­ке кері қайтарылды. Сенатор­лар бас-аяғы 170-ке жуық депутат­тық сауал жолдап, Үкіметке өзек­ті мәс­е­лелерді шешу жолдарын ұсынды.

Отырыстарда қаралған құ­жат­тардың қатарында Прези­денттің тікелей тапсырмасымен әзірленген жаңа Бюджет және Салық кодекстері, сондай-ақ су ресурстарын тиімді пай­далануға заңнамалық негіз қалыптастыратын жаңа Су кодексі, Түркістан қаласына ерекше мәртебе беретін заң, Аква­ша­руашылықты дамытуды және мемлекеттің аумақ­тық қорғаныс жүйесін жетіл­діруді көздейтін дербес заң, Нысана­лы капитал қорлары мен эн­дау­мент-қорлардың қызме­тін реттейтін арнайы заң бар. Бұған қоса, Қаржы нарығын дамыту­ды, тұтынушылардың құқық­тарын қорғауды және алаяқтық­қа қарсы іс-қимылды күшейт­уді көздейтін нормалар да мақұл­данды. Осылайша, Сенаттың Мемлекет басшысы реформаларын заңнамалық тұрғыдан қамтамасыз етуге арналған қызметі тиімді жүзеге асты.

Жұртшылықтың мұң-мұқтажы – депутаттар назарында

Кейінгі екі ай көлемінде Парламент депутаттары еліміздің әр өңірін аралап, сайлаушылармен жүздескен еді. Ауыл-аймақ­тағы тұрғындардың көкейін­дегі сұрақтар мен ұсыныстарын тыңдап, нақты ахуалмен танысып келді. Ресми түрде жұмысқа кіріскен депутаттар кулуар қа­быр­­ғасында күзгі маусым мін­­бер­де қандай тақырыптар көтеретіндерімен бөлісті.

– Өңірлерді аралап, халықтың жағдайын мұқият бақыладық. Жалпы, қымбатшылық мәселесі әр өңірде бар, бірақ аса ауыр, кең ауқымда тұрмыстық қиын­дықтарға тап болған жұртты байқамадым. Мысалы, мен Абай мен Алматы облысында болдым. Жалпы, жағдай күрделі емес, дегенмен кейбір отбасылар, әсіре­се балаларына мектеп киі­мін ала алмай отырған жекелеген жағ­дайлар бар, олар­ға қолдау көр­сету үшін нақты шаралар қабыл­данды. Әр өңірдің өзіне тән проблема­лары барын да атап өткен жөн. Мысалы, Зайсанда газ мәселесі әлі шешімін таппаған, ал Катон-Қара­ғай­да жол құры­лысы толық аяқ­талмаған. Сон­дық­тан ал­дағы жалпы отырыс­та осы құры­лыс саласын­дағы мәсе­лелерді кеңінен қарас­тыра­мыз. Одан бөлек, цифрландыруды еліміздегі жемқорлықты жою­дың негізгі құралы ретінде қарас­тырып отырмыз. Ол үшін бірқа­тар ұсыныс дайындалып жатыр, – дейді Мәжіліс депутаты Ермұрат Бапи.

Бірлескен отырыс алдындағы кулуарда Мәжіліс депутаты Еділ Жаңбыршин жалпы оты­рыс­тарда ЛГБТ насихатына заң­мен шектеу енгізу мәселесі қарас­тырылатынын жеткізді.

– Шынында, бізде ЛГБТ өкілдерінің насихаты бар. Әсіресе әлеуметтік желілерде кейбіреулер сол қауымдастықтың өкілі екенін ашық түрде жариялап, үгіт жұмыстарын жүргізіп отыр. Бұл – үгіт-насихат. Ол бірінші кезекте өскелең ұрпаққа әсерін тигізеді. Әрі халықаралық зерттеулер ЛГБТ қауымдастығы өкілдерінің суицидке баратынын және психологиялық күйзеліске жиі ұшырайтынын көрсетіп отыр. Демек ЛГБТ насихатын ашық түрде жариялауды заңмен шектеу керек, – дейді депутат.

Мәжіліс депутаты Бақытжан Базарбек МӘМС жүйесіндегі заңбұзу­шы­лықтарға қатысты Бас проку­ратураға жаңа мәлім­деме дайындап жатқанын айтып қалды. Оның айтуынша, еліміздің 4 өңірінде «жал­ған тіркеулер және жұмыс істемей­тін ұйымдарға қаражат аудару» деректері бар.

– «СК-Фармацияға» қатыс­ты мәлімдемені 1 шілдеде жолдадым. Қазір Бас прокуратура айналысып жатыр. Ал МӘМС бойынша мәлімдеме алдағы күндері жіберіледі. Міндет­ті әлеу­меттік медициналық сақтан­дыру жүйесін­дегі анық­талған заңбұзушы­лықтардың жалпы көлемі ондаған млрд теңгеге бағаланып отыр. Заң бұзу­шылықтар орта есеппен 30-дан, кейде 60 млрд теңгеге дейін барады. Барлығы Бас про­куратураның қалай бағалайты­нына және кейін құқық қорғау орган­дарының қандай шешім қабыл­дай­тынына байланысты. 40-қабатты Rams Beyond Almaty ке­шенінің құрылысы қайта бас­талыпты. Бұл – заңсыз құрылыс. Сондықтан Құрылыс кодексі аясында құрылыс нормала­рын, экологиялық талаптарды және басқа міндетті ережелер­ді сақ­тамайтындарға жауапкер­ші­лікті күшейту шараларын енгізуді жоспарлап отырмыз, – дейді ол.

Асхат Аймағамбетов болса, Мәжілістің алдағы отырыс­тарында қандай мәселелерді көтеретінін тізбектеп шықты.

– Осы сессияда мәселе көп. Біз өзіміз бастама жасаған психологиялық қызмет туралы заң жобасын дайындап, Үкіметке қорытындыға жібердік. Instagram, TikTok-ты ашсаңыз, әртүрлі коучтер, білімі жоқ болса да, психологиялық көмек көр­сетемін дейтін азаматтар аз емес. Оның соңы неге әкелетінін біз жақсы білеміз. Сол себепті осы са­лада арнайы заң жобасын дайын­дадық. Оны реттеуіміз керек. Ар­хео­логия туралы заң жобасы да – назарда. Бұған қоса тәуелді­л­ікті емдеу, алкоголизм, лудома­ния, нашақорлық проблема­лары өзекті. Біз оларды қалай емдеп жатырмыз? Тиісті емдеу хаттамалары бар ма? Емдеу орталықтары қаншалықты дайын? Көмекті дұрыс көрсетіп жатырмыз ба? Мі­не, осы мәселе де біздің бағдары­мызда болады. Бюджет, әлеуметтік салада да сұрақтар жеткілікті, – дейді Мәжіліс депутаты.

Аталған мәселелер енді төртін­ші сессия барысында қос палата жұмысының негізгі бағдарына айналады. Осылайша, Парламент қоғамның өзекті мәселелерін шешуге, әлеуметтік әділетті арттыруға және заңнамалық реформаларды сапалы орын­дауға бағытталған маңызды жұмыс­тарды жалғастырады.

Зейін ЕРҒАЛИ,

Жасұлан СЕЙІЛХАН,

«Egemen Qazaqstan»