Соңғы 20 жылдың ішінде әлем биологиялық белсенді қоспаларға қатты "әуестеніп" кетті. ББҚ-ны сатушылар иммундық жүйені нығайтуға, ағзаны "жасартуға", аурулардан қорғауға және дәрумендердің тапшылығын толтыруға уәде береді. Бұл сөзсіз тартымды естілетін болар?
"Фармакоэкономика" журналында жарияланған "Тағамдық қоспаларға шолу: реттеу, нарықтағы үрдістер, қолданылуы және денсаулыққа әсері" атты шолу мақаласының деректеріне сәйкес, әлемдік ББҚ нарығы 2021 жылы шамамен 152 млрд долларға бағаланды, ал 2028 жылға қарай шамамен 300 млрд долларға жетеді деп болжанып отыр. Яғни сұраныс тек өсіп келеді.
Бірақ бұл жерде сұрақ туындайды: ББҚ шынымен денсаулыққа апаратын қауіпсіз жол ма? Және қандай жағдайларда олар шынымен көмектесе алады?
Шын мәнінде ББҚ дегеніміз не
Қазақстан Республикасының заңына және FDA (АҚШ) анықтамасына сәйкес биологиялық белсенді қоспа — бұл табиғи немесе табиғиға ұқсас заттардың концентраты, ол тамақтану рационын толықтырады, бірақ тағамды алмастырмайды және дәрілік зат болып табылмайды.
Олар таблеткалар, капсулалар, ұнтақтар түрінде болады және құрамында дәрумендер, минералдар, шөптер, амин қышқылдары, ферменттер және бір қарағанда пайдалы болып көрінетін басқа компоненттер болуы мүмкін.
Алайда бірнеше ерекшелігі бар:
- ББҚ — дәрілік құрал емес және дәрілік заттар секілді нарыққа шығар алдында клиникалық қауіпсіздігі мен тиімділігіне баға берілмейді және рәсіми түрде мақұлданбайды. Ұлттық Комплементарлы және Интегративті Медицина Орталығының (Using Dietary Supplements Wisely | NCCIH) деректеріне сәйкес, кей жағдайларда олар уытты әсерлерге дейін жеткізетін ауыр жанама әсерлер тудыруы мүмкін. Мұндай ақпарат өнімнің нұсқаулығында көрсетілмейді.
- Олар ауруларды емдеуге арналмаған, бірақ жарнамада керісінше көрсетіледі.
- Using Dietary Supplements Wisely | NCCIH деректері бойынша жапсырмадағы құрам әрқашан мазмұнға сәйкес келмейді — әр таблеткадағы белсенді заттың мөлшері әр түрлі болуы мүмкін, тіпті қоспа құрамында бөгде қоспалар немесе мүлдем басқа заттар табылған жағдайлар да болған.
ББҚ нарығы — халықаралық деңгейдегі нағыз "Жабайы Батыс":
- Әр елде — ережелер де, тіпті ББҚ ұғымының өзі де әр түрлі.
- Бірыңғай анықтама, жіктеу және қолдану шекаралары жоқ.
- Қаптамадағы ақпараттың сапасы мен шынайылығына бақылау әлсіз.
- Қауіпсіздікті міндетті қатаң тексеру жоқ.
- Маркетинг көбіне өнімнің шын мәнінде бере алатын мүмкіндігінен әлдеқайда көп уәде етеді.
Қорытынды → бір елде зиянсыз "тамақтануға қосымша" ретінде саналатын бір ғана ұнтақ, басқа елде тыйым салынған зат болуы мүмкін.
Заң қорғайды, бірақ құтқармайды
Қазақстанда да, шетелде де ББҚ жарнамасында олар ауруларды емдейді немесе алдын алады деп айтуға құқығы жоқ. Бірақ іс жүзінде маркетингтік айла-тәсілдер өз нәтижесін беріп жатады: әдемі сөздер, бақытты адамдардың суреттері мен "ғажайып әсерге" ие ишаралар — ұсақ әріптермен жазылған құрғақ ескертпелерден әлдеқайда күшті әсер етеді. Шынайы өнімді пайдасыз "бос нәрседен" ажырату үшін дәлелденген қауіпсіздікке, ашық құрамға және ғылыми деректердің болуына назар аудару қажет.
Есте сақтау маңызды: ББҚ — дәрі емес, бірақ ол кешенді тәсіл мен денсаулықты қолдаудың бір бөлігі ретінде пайда әкелуі мүмкін.
"Сиқырлы құтыға" қол созбас бұрын, өзіңізден сұраңыз:
- Бұл өнімді кім және қалай тексерді?
- Оның пайдасы туралы нақты дәлел бар ма?
- Оның зиян тигізбейтініне мен сенімдімін бе?
ББҚ тек белгілі, нақты белгіленген жағдайларда және дәрілік емнің орнына емес, тек сапалы, қауіпсіз әрі дұрыс таңдалған жағдайда ғана пайда әкелуі мүмкін.
АҚШ Ұлттық Денсаулық Институтының (Dietary Supplements: What You Need to Know — Consumer) деректері бойынша тіркелген негізгі жағдайлар мынадай:
- Тапшылықты толықтыру – дәрумендер мен минералдардың расталған тапшылығы кезінде
- Маусымаралық кезеңде немесе жүктеме кезінде қолдау – жоғары физикалық немесе ақыл-ой жүктемесі бар адамдарға арналған антиоксиданттар, B тобы дәрумендері, адаптогендер.
- Денсаулыққа кешенді көзқарас — фитопрепараттар және басқа да препараттармен бірге белгілі бір функцияларды қолдау.
Басты ереже: егер сізде қандай да бір ауру болса немесе қазірдің өзінде дәрі-дәрмек не басқа қоспалар қабылдап жүрсеңіз, дәрігермен кеңеспей ББҚ қабылдауды бастамаңыз.
*Серіктес материалы.
Мәтіннен қате тапсаңыз, бізге жазыңыз