Енді автокөлік иелері қауіпсіз жүруге кедергі келтіретін ақаулар анықталған ақылы жолдың километрлері үшін төлем жасамауына болады.
Көлік министрлігінде нақтылағандай, есептеу проблемалық жер анықталғаннан кейін бірден тоқтатылады және жөндеу аяқталғаннан кейін ғана қайта басталады. Яғни 100 шақырымның 5 шақырымы зақымданғаны анықталса, 95 шақырымы ғана ақаусыз күйінде төленеді.
Ақаулар туралы тәулік бойы жұмыс істейтін 1403 желісіне қоңырау шалу арқылы өз бетіңізше хабарлауға болады. Өтініштерді бірден жұмысқа алуға уәде береді, ал қайта есептеу немесе төлемді қайтару автоматты түрде жасалады. Жаңа ереже республикалық және халықаралық маңызы бар барлық ақылы жолдарға қолданылады. Министрліктің айтуынша, бұл барлық жүргізушілер үшін ашықтық пен тең жағдайды қамтамасыз етуі керек. Бірақ іс жүзінде көптеген түсінісіздік жағдайлар бар. Ақауларды нақты қалай анықтап, өтемақыны қалай есептейді? Ал ақшаның қайтуын қанша уақыт күтуге тура келеді?
Автокөлік жүргізушілерінің күмәні: іс жүзінде ақшаны шынымен қайтару мүмкін бе?
15 жылдық тәжірибесі бар жүргізуші Кирилл Иванцов Caravan.kz медиа порталының тілшісіне өз пікірін білдірді.
«Қазақстан Республикасының «Автомобиль жолдары. Терминдер мен анықтамалар» (ҚР СТ 1053-2011). Осы стандарттың 2.7-тармағына сәйкес ақаулардың анықтамалары және жолдағы олармен байланысты барлық нәрселер сипатталған Әңгіме жол төсемін пайдалану кезінде пайда болатын әртүрлі зақымданулар туралы болып отыр.
Министрлік айтқан механизм нақты жұмыс істей ме, мәселе сонда. Оны уақытында көре жатармыз. Бірақ жалпы алғанда, схема айтарлықтай күрделі көрінеді.
Ақауды анықтау мен өтемақы төлеу мерзімдерінің қалай белгіленетіні, сондай-ақ бұл өтемақының қалай төленетіні әлі белгісіз. Бұл нақты уақыт аралықтарына байланысты күрделі бухгалтерлік жұмыс болып табылады. Мәселен, автокөлік А учаскесінен Б учаскесіне дейін жүрді делік, ал жол төсемінің зақымдануы Б учаскесінен кейін орналасқан. Демек, жүргізуші проблемалы бөлікке тимеген болып шығады. Мұндай жағдайда өтемақы қалай жүзеге асырылатыны туралы сұрақ туындайды.
Жалпы ақшаны нақты қалай есептеп, қалай қайтарады деген сұрақ көп. Мысалы, ҮАААЖ-да әдеттегі ақылы жолдардағыдай бірден төлеп, шлагбаум өткізіп жіберетін өткізу пункттері жоқ. Мұнда бәрі басқаша: сіз қарызға барасыз, жүйе жол ақысын өзі есептейді, содан кейін сіз оны төлейсіз. Сондықтан ақшаны қайтару схемасы да әдеттегі ақылы жолдардағыдай емес, ерекше болуы керек. Сондай-ақ, жүргізушіге нақты жол учаскесінің республикалық немесе облыстық маңызы бар жол екені түсініксіз болуы мүмкін.
Күмәнді километрлер: жол жөндеу кезінде ақы қайтарыла ма?
Жолдың бір бөлігі жөнделген жағдайда ақшаны қайтару тетігі де түсініксіз. Кирилл Иванцов мұндай жағдайда ақша қайтарыла ма деген сұрақ қояды:
«Мен жолдардың жөнделгенін үнемі көріп жүрмін. Бұл кезде трассаны толығымен емес, мысалы, бір жолақты ғана жабады. Сұрақ туындайды: мұндай жағдайларда километраж бен төлем қалай есептеледі? Бір жолақ жабылып, жүргізуші екінші жолақпен айналып өтсе, төлемақы есептеле ме?»
Ақаулар да осындай мәселе. Мәселен, жүк көліктері бірінен соң бірі өтіп, жол төсенішін жаншып, із қалдырды. Бұл ақау болып санала ма, жоқ па? Оны қалай тіркеп, қалай өтемақы береді? Жүйе ақаудың нақты көлік өткен сәтте болғанын және дәл сол учаске үшін ақшаны қайтару керектігін қалай анықтайды?
«Ақау дегеніміз — жолдағы 40×40 сантиметр көлеміндегі шұңқыр делік. Мұндай жағдайда есеп қалай жүргізіледі? Егер шұңқырлар, айталық, 10 шақырымға созылса, әрбір осындай шаршы үшін жеке ме, әлде тұтас учаске үшін бе? Бұл кесіндіні қалай өлшейді: бірінші шұңқырдан соңғы шұңқырға дейін ме, әлде басқаша ма? Әлде әр шұңқырдың ауданы мен жөндеу мерзімін есептей отырып, жеке бекітіле ме? Әр шұңқыр бойынша өтемақыны қалай есептейді, оған қанша уақыт кетеді? Өйткені, кішігірім болса да, ағымдағы жөндеудің өзі қаражат қажет етеді.
Мен, мысалы, Бішкек — Алматы тас жолы арқылы Ыстықкөлге жиі барамын. Жолды екі жыл бұрын жаңарта бастаған, әлі де жаңартып жатыр. Демек, егер өтемақы жөнделетін учаскенің ауданына байланысты болса, оны ұзақ уақыт күтуге болады. Әлде олардың бірқалыпты жылжитын есебі бола ма?
Жалпы алғанда, түсініктемелер әзірге өте абстрактілі. Билік барлық техникалық детальдарды БАҚ-қа бірден жариялай алмайтынын түсінемін, бірақ нюанстар тым көп. Бұл жүйенің іс жүзінде қалай жұмыс істейтінін көру қызықты болады,» — деп қорытындылады жүргізуші.
Жаңа ережелер әділеттілікке қадам сияқты көрінеді: тек стандарттарға сай келетін нәрсе үшін ғана төлеу. Алайда, әзірге бұл реттелген тетіктен гөрі әдемі мәлімдемеге көбірек ұқсайды.
Қайта есептеу жүйесі шынымен де өтініш пен бюрократиясыз, автоматты түрде жұмыс істей ме? Көлік министрлігі жүргізушілерге олардың ақшасы адал әрі уақытылы қайтарылып жатқанын дәлелдей ала ма? Бұл сұрақтардың жауабы тек алғашқы нақты жағдайлар орын алғаннан кейін ғана белгілі болады.
