Биыл ұлы ойшыл, ғалым Әбу-Насыр әл-Фарабидің туғанына – 1155 жыл. Осыған орай Шымкенттегі Әл-Фараби атындағы қалалық ғылыми-әмбебап кітапханасында «Әл-Фараби мұрасы – өркениет қазынасы» атты республикалық ғылыми-көпшілік конференция өтті. Аталған жиын ғалымның рухани мұрасын насихаттауға арналды. Оған қала әкімдігі қолдау көрсетті .
Конференцияға еліміздің жетекші жоғары оқу орындарының ғалымдары, мәдениет және ғылым саласының өкілдері, жастар ұйымы мен кітапхана қызметкерлері қатысты. Ұйымдастырушылардың айтуынша, іс-шараның мақсаты – бабамыздың әлемдік өркениетке қосқан үлесін кеңінен насихаттап, жастарды ғылым мен білімге, рухани құндылықтарға баулу. Ғылыми басқосуда қала әкімінің орынбасары Сәрсен Құранбек сөз алып, ұлы ойшылдың еңбектері осы күнге шейін өз құндылығын жоймағанын айтты.
«Бүгін Шымкент шаһарында ұлы ойшыл, ғұлама ғалым Әбу Насыр әл-Фарабидің туғанына 1155 жыл толуына орай өткізіліп жатқан халықаралық ғылыми конференцияның ашылуымен баршаңызды құттықтаймын! Әл-Фараби – адамзат өркениетінің биік шыңына көтерілген ұлы тұлға. Оның еңбектері ғылым мен философияның, мәдениет пен адамгершіліктің, парасат пен ізгіліктің мәңгілік ұстанымына айналды. Ұлы ойшылдың «Қайырымды қала» туралы ілімі – бүгінгі заманның рухани, әлеуметтік және мәдени дамуының өзегіне айналып отыр. Сондықтан Фараби мұрасын зерттеу, насихаттау және оның идеяларын қоғам өміріне енгізу – біздің басты борышымыз. Бұл бағытта қаламызда жүйелі жұмыстар атқарылып жатыр. Біз үшін бұл тек ғылыми іс-шара ғана емес, рухани жауапкершілік деп есептеймін. Бүгінгі басқосу – тек ғалымдардың диалог алаңы емес, ол – ой мен парасаттың, мәдениет пен өркениеттің тоғысқан ордасы. Сіздердің зерттеулеріңіз бен ұсыныстарыңыз ұлы ойшыл мұрасының терең мағынасын ашып, оны қазіргі қоғамның рухани дамуына үлес қосуға бағытталатынына сенімім мол. Шымкент қаласы әкімдігі әрқашан ғылым мен мәдениеттің, руханият пен білімнің дамуына қолдау көрсетіп келеді. Сөз соңында баршаңызға сәттілік, шығармашылық табыс, игілікті еңбек тілеймін!», деді С.Құранбек.
Жыл сайын дәстүрге айналған іс -шарада ғұлама ғалымның өмірі мен мұраларын зерттеген ғалымдардың еңбектері құрастырылған көптомдық ғылыми жинақтың тұсауы кесілді. Авторлардың қатарында белгілі фарабитанушы ғалым, философ Жақыпбек Алтаев, ҚазҰУ философия кафедрасының меңгерушісі, профессор Әсет Құранбек және Ұлттық кітапхананың ғылыми хатшысы, Жазушылар одағының мүшесі, жазушы Қанат Алтынбек бар.
Сонымен бірге конференция барысында ғалымдар Әл-Фараби еңбектерінің заманауи қоғамдағы маңызын талқылап, баяндама жасап, пікір алмасты. Қатысушылар ұлы ойшыл мұрасының ұлттық сананы жаңғыртудағы рөліне ерекше тоқталды. Фарабитанушы ғалымдардың айтуынша, ғұламаның құнды еңбектерінің бірі – «Қайырымды қаланың көзқарастары» туралы трактаты. Ортағасырлық шығыс ойшылының философиялық пайымдары Батыстың пәлсапалық ілімінің негізін қалады деуге болады. Әсіресе ағылшынның әйгілі утопист-социалисі Томас Мор өзінің еңбегінде ойшыл бабамыздың жазба мұраларына көбірек сүйенген. Ағылшын философы өзінің шығармасында ғұламаның құнды ойларын арқау еткен. Тарихтан белгілі болғандай Әбу Насыр әл-Фараби атағы жер жарған ғұлама болса да өте қарапайым өмір сүрген. Артық дүние, байлыққа ұмтылмаған. Бар уақытын ізденуге, білім алуға немесе шәкірт тәрбиелеуге жұмсаған. Сол тұстағы әміршінің мемлекет қазынасынан бөлген 4 дирхамын қанағат тұтқан. Ғұлама өзінің еңбектерін таза ауада, табиғат аясында, бау-бақша ішінде жазғанды жақсы көрген екен. Жоғарыда айтқанымыздай, Еуропада ренессанс дәуірі тұсында пайда болған философтар өздерінің пайым-түсініктерін Әл-Фараби бабамыздың және сол секілді атақты шығыс ойшылдарының трактаттары негізінде қалыптастырды.
Ғалымның артында қалдырған мұрасының мәңгі өлмеуінің себебі онда ойшыл қоғам мен адамдардың қарым-қатынасы туралы көп толғанады. Қоғам мен оның даму жолдары ешқашан ескірмейтін тақырып. Және оның өзектілігі қай заман келсе де маңызды болып қала береді. Мәселен, бүгінгі уақытты алып қарасақ орта ғасырмен салыстырғанда адамзаттың прогресі адам сенбестей дәрежеге өсті. Бір кездері адамдар айға ұшып, тұңғиық мұхиттың түбін зерттейді деп кім ойлаған.
Бірақ технологиялық жағынан үлкен секіріс жасағанымен адамдардың сезімі, бір-бірімен қарым-қатынасы, достық, сүйіспеншілік немесе қастық пен дұшпандық секілді әрекет, мінездері сол баяғыша өзгеріссіз қала береді. Қоғамды түзеу, игілендіру мәселесі қай заманда да күн тәртібінен ешқашан түспейді. Міне, ғұлама-ғалым осындай өлмейтін тақырыпқа қалам тербегендіктен оның еңбегі осы күнге дейін өзінің өміршеңдігін жоғалтпай келеді. Мәселен, Әл-Фараби «Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары» туралы трактатында «Адамның қоғам мен өзара көмекке мұқтаждығы» жайында арнайы бап арнайды. Онда ғұлама адам баласы ешқашан жеке-дара өмір сүре алмайды. Ол әу баста қауымдасып тіршілік кешу үшін жаратылған. Адамның не нәрсеге қажеттілігін екінші біреу өтейді дейді.
Бұдан мынадай ой түюге болады. Адамзат киімге, тамаққа, көлікке басқа да қажеттілікке мұқтаж. Оның бәрін бір өзі жасай алмайтыны түсінікті. Бір жұмысшылар қауымы киім тігеді, екінші біреулері тамақ өндіреді, басқалары тасымал қызметімен айналысады. Осылайша, адамдар қауымдасу арқылы бір-біріне көмек беріп бір-бірінің сұранысын қанағаттандырып отырады. Бұл қоғамдық құрылыс осыдан он ғасыр бұрын да дәл қазір де өзгермеген. Бұл орайда Әл-Фараби адам қоғамсыз жалғыз өмір сүре алмайды деген тұжырымға келеді. Ғұлама қоғамды екі топқа бөледі: үлкен және кіші деп. Үлкен топқа мемлекетті жатқызса, кіші топқа ауыл, көшенің тұрғындарын жатқызады. Оның пікірінше берік қоғам халық көп шоғырланған үлкен шаһарларда болады. Сондай-ақ жақсы мен жаманды елдің өзі таңдап алатынын айтады. Егер ізгілікке ұмтылса жақсы, әділ қоғам құрады, керісінше жамандыққа ұйымдасса сол мақсаттарына жетеді. Бұл жерде қайсыбір ел болмасын ел пейілі мен ниетіне қарай табады. Ғалымның сөзі мәселен милитаристік Жапония мен фашистік Германияны еске салып тұр. Бір кездері бұл елдер жаугершілік, соғысқұмарлық саясат ұстанды. Қоғам да соған ұйысып ақырында әлемге үлкен жауыздық әкелді. Кейін мемлекеттік даму бағыттарын демократия мен экономикалық өрлеуге қарай бұрғанда әлемдегі ең гүлденген елге айналып шыға келді. Демек бақытты қоғам құру әрбіріміздің қолымызда екен. Ол үшін жауапкершілікті біреуге жүктеуге болмайды. Елдің келешегіне қам жеу қоғамның әрбір мүшесінің парызы. Бұдан елге адал қызмет ету деген ұғым туады. Егер жоғары лауазымды тұлға да қарапайым еңбеккер де өз ісіне адал қараса, бар ойы елдің жарқын болашағы болса ондай қоғам міндетті түрде әділдік пен жақсылықтың кемеліне жетеді.
Әл-Фараби атындағы қалалық ғылыми-әмбебап кітапханасының басшысы Анар Жаппарқұлованың айтуынша, бабамыздың мұрасы – мәңгілік, оны танып-білу мен насихаттау – әрбір саналы ұрпақтың парызы болып қала бермек. Білім қазынасы болған кітапханада бұдан бөлек басқа да көптеген тағылымды іс-шара өткізіп келеді. Жыл басынан бері айтулы мереке мен түрлі даталы оқиғаларға орай біраз ғылыми-танымдық, әдеби кештер мен басқосулар ұйымдастырды. Оған қаламыздың зиялы қауым өкілдері мен жастар қатысып, өздеріне мол рухани азық алды. Шаһарда қолына қалам ұстаған елімізге белгілі қаламгерлер тұрады. Солардың мерейлі жасқа толған тойлары осы кітапхана залында өзінің сүйікті оқырмандарымен бірге арқа-жарқа болып өткізіледі. Осылайша, кітапхана тек кітап оқып білім арттыратын орын емес, халықтың рухани қазынасын дәріптеп, насихаттайтын киелі шаңыраққа айналып отыр. Бүгінгі таңда кітапхана ұжымы кітап оқитын ұлтты қалыптастыру мақсатында еліміз бойынша қолға алынған бастамаларға көп үлесін қосып жүр. Кітапханашылар, мәселен жыл басынан бері түрлі іс-шараның өтуіне мұрындық болып, қала жұртшылығын кітапқа баулу бағытында тындырымды іс атқарды.
«Биыл жыл басында Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Ana tili» газетіне берген сұхбатын кітапхана ұжымымен талқылап, әдеби мәселелері мен кітап оқу туралы ой-пікір алмасу өтті. Зиялы қауым өкілдері мен қалың оқырман қауым және қалалық кітапхана басшылары бас қосып, «Бір қала – бір кітап» акциясына жыл көлемінде насихатталатын ақын-жазушыларды таңдады. Соның ішінде проза жанры бойынша Захардин Қыстаубайұлының «Тұман» шығармасына тоқталдық. «Түнгі кітапхана» жобасы аясында жас жазушы Жәудір Нартайдың шығармашылығын талдау кешін ерекше атар едім. «Түнгі кітапхана-2» жобасы аясында ғұлама ғалым Әбу-Насыр әл-Фарабидің 1155 жылдығына орай «Nightquest» іс-шарасын қолға алдық. Оған шаһарымыздағы Ө.Жәнібеков атындағы ОҚПУ студенттері мен Назарбаев зияткерлік мектебінің оқушылары қатысты. Түнгі кітапхана қонақтары Әл-Фараби бабамыздың еңбектері мен трактаттары бойынша сұрақтарға жауап беріп, көңілді тапсырмалар орындады. Ғылыми басқосулардан «Әбу Насыр әл-Фараби «Азаматтық ғылым, фикһ және дін ілімі туралы» тақырыбындағы оқырмандар конференциясын атауға болады. Ол аты айтып тұрғандай, қазақ даласында дүниеге келіп, түркілік дүниетанымның мүмкіндігін әлемге паш етіп, жаһандық өркениетте өшпес із қалдырған ортағасырлық ойшыл Әбу Насыр әл-Фарабиге арналды. Сол кеште ғұламаның жаһандық ғылым мен мәдениетке қосқан үлесі және оның құнды еңбектері мен философиялық ой-тұжырымдары кеңінен насихатталды. Конференцияға тарихшы ғалым, араб тілі маманы мен мектеп мұғалімдерінен бөлек, студент жастар, оқушылар мен кітапханашылар қауымы шақырылды. Кітап адамның рухани қазынасы. Ғылым қанша жерден дамып, бүкіл жазба электрондық нұсқаға көшіп жатса да ертеден келе жатқан кітап оқу үрдісі бәрібір адамзаттың мәдени мұрасының бір бөлшегі болып қала береді. Кітап оқу әрбір қазақ отбасының дәстүрі болу керек. Сонда ғана біздің ұрпақ көзі ашық, қоғам ізгі де өнегелі бола түседі», деді А.Жаппарқұлова.
Сонымен бірге шаһардың орталық кітапханасында «Бір ел – бір кітап» республикалық акциясы аясында Тәкен Әлімқұловтың «Қобызшы» әңгімесіне арналған кеш өтті. Әдеби басқосуда Ө.Жәнібеков атындағы Оңтүстік Қазақстан педагогикалық универсисеті филология факультетінің студенттері қобызшы бейнесі мен оның мінезі, тағдыры мен өмірлік ұстанымдары туралы ой бөлісіп, пікірлерін ортаға салды.
Сондай-ақ А.Жаппарқұлова «Есімі ел жадында» тақырыбында ғалым, академик Ебіней Бөкетовтің 100 жылдығына арналған өнегелі кеш өткенін айтты. Бұған тарихшы ғалымдар, тіл мамандары, әдебиеттанушылар мен ұстаздар, студенттер мен оқушылар және кітапханашылар қатысып, академик Е.Бөкетовтің өмірі мен ғылымға қосқан үлесі жайында ой қозғады.
Бұдан бөлек, кітапхана басшысы биылғы жазғы демалыс маусымында балалардың бос уақытын тиімді пайдалану әрі жас ұрпақты кітап оқуға баулу, сондай-ақ танымдық қызығушылығын арттыру мақсатында саябақтарда кітаптар алаңы ұйымдастырылғанын жеткізді. Соның аясында шағын кітап көрмелері мен жылжымалы кітап сөрелеріне балаларға арналған түрлі жанрдағы көркем әдебиет, ертегі, энциклопедия, түрлі жаңылтпаштар мен жұмбақтар жинағы қойылды. «Әсіресе оқушыларға кітапханашылар ұйымдастырған қызықты әдеби викториналар, ертегі сағаттары, мәнерлеп оқу сайыстары ерекше ұнады», деді А.Жаппарқұлова.
Кітапхана ұжымы бұдан өзге де өткен көптеген патриоттық, мәдени-танымдық іс-шараның ұйытқысы болды. Мәселен, Жеңістің 80 жылдығына орай Балалар көркемсурет мектебімен бірлесіп «Менің атам – майдангер» атты фотоколлаж өткізді. Аталған іс-шарада «Алтынай», «Қуаныш» және Монтессори балабақша би топтары мерекелік тақырыпқа сай билерімен көрерменді қуантса, кітапхананың тұрақты оқырмандары әдеби-композициялар орындады. Кітапхана басшысы мүмкіндігі шектеулі азаматтарға және әлеуметтік топтарға кітапханалық қызмет көрсетуге бағытталған «Кедергісіз кітап» атты әлеуметтік жобасының маңызы айрықша екенін де атап өтті. Осы жоба аясында ардагерлер мен қарттар, сондай-ақ жасөспірімдер үйлерінде, мүгедектер мен «Мейірім» балаларды оңалту орталықтарында, «Үміт» балалар мектеп-интернатында жоспарлы түрлі әдеби-мәдени іс-шаралар ұйымдастырды.