Ұлттық Банктің базалық мөлшерлемені 18%-ға дейін көтеруі Қазақстанның қаржы нарығында дүрбелең туғызды. Желіде бірқатар банктер ипотекалық несиелеуге өтінімдерді қабылдауды тоқтатты немесе шектеді деген ақпарат тарап жатыр. Несиелеу нарығы неліктен тоқтады, толығырақ Zakon.kz ақпаратында.
Сарапшылардың дерлігі ұқсас пікірде: мөлшерлеменің қатаңдатылуынан банктердің маржасы күрт төмендеп, бұрынғы шарттар бойынша қарыздар (соның ішінде тұрғын үй) беруді тиімсіз етті.
Ипотека нарығының басты проблемасы сыйақының ең жоғары жылдық тиімді мөлшерлемесін 20% деңгейінде заңнамалық шектеу болып табылады. Дәл осы шектеу базалық мөлшерлеме 18%-ға дейін өскеннен кейін, екінші деңгейлі банктер (ЕДБ) үшін ипотеканы қолайсыз етті.
Экономист Алмаз Чукин бұл мәселе Үкімет деңгейінде шешілуі мүмкін екенін атап өтті.
"Егер Ұлттық банк мөлшерлемені 18%-ға дейін көтерсе, ал ЕДБ ипотека бойынша несиені тек 20%-ға дейін бере алса, онда мұндай шарттарға кез-келген банктің баруы екіталай, өйткені бұл жай ғана тиімсіз". Алмаз Чукин
Оның пікірін экономист Эльдар Шамсутдинов растайды. Ол банктердің қазіргі ипотекалық өнімдері ескі жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі параметрлеріне есептелгенін атап өтті.
"Бүгінгі таңда нарықтағы ақшаның нақты құны (Tonia) 16,9%-ға дейін өсті және ескі мөлшерлемемен несие беру шығынды бірден ұлғайтады". Эльдар Шамсутдинов
Ұлттық Банктің жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесіндегі 20%-дық шектеулерді алып тастауы мүмкін бе?
Ұлттық Банк Төрағасы Тимур Сүлейменов әлеуметтік жауапкершілік банктердің коммерциялық маржасынан маңыздырақ екенін түсіндіріп, жағдайға түсініктеме берді. Сүлейменов жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін 20%-ға шектеу қорғаныс сипатына ие екенін атап өтті.
"Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігімен ақылдаса келе, 20% – бұл жеткілікті деңгей деген ортақ пікірге келдік. . Егер банктер ипотекалық өнімдерді 25%-ға сатқысы келсе, енді бұл жүзеге аспайды. Себебі, кейде халық өздеріне ілінетін жүктемені түсінбейді және жылдар бойы көтере алмайтын жүктемені іліп алады". Тимур Сүлейменов
Ұлттық банк басшысы сондай-ақ ипотека беруге тыйым салу туралы тапсырма бермегенін растады, бірақ нақты сигнал берді: ақылға қонымды лимитке төтеп бере алмайтын ЕДБ "клиенттер мен тауарларын жоғалтуы мүмкін".
"Қаржы ұйымдары белгіленген шектен жоғары мөлшерлемелермен несие бере алмайды. Ипотекалық қарыздар бойынша біз тәуекелдер балансына, қаржылық тұрақтылыққа және тұтынушылардың құқықтарын қорғауға сүйене отырып, мөлшерлеме 20% маңайында болуы керек деген бірлескен шешім қабылдадық. Себебі 20%-дан жоғары ипотека қазірдің өзінде көтеріледі. Адам 10-15 жылға 20% несие алған кезде артық төлем өте үлкен болады", – деп атап өтті Сүлейменов.
Ең бастысы: реттеуші қаржылық тұрақтылық пен тұтынушылардың құқықтарын қорғау балансына сүйене отырып, қараша айында жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі туралы түпкілікті шешім қабылдауды жоспарлап отыр.
Тұтынушылық және өзге де кредиттер: 3-4 пайыздық тармаққа өсу
Тұтынушылық және басқа несиелер нарығындағы ипотекадан айырмашылығы, 20% қатаң лимит қолданылмайды. Мұнда мөлшерлемелер Қордың жаңа құнына (18% базалық мөлшерлеме) және тәуекелдердің күрт өсуіне сүйене отырып, нарықтық түрде қалыптастырылатын болады.
Алмаз Чукин ЕДБ базалық мөлшерлемеге қоюы керек деп санайтын ең төменгі үстемеақының шамамен есебін ұсынды:
1% – операциялық шығындарды жабу.1% – ықтимал несиелік тәуекелдерді жабу (қайтарылмау), өйткені жоғары тәуекелді несиелердің үлесі де табиғи түрде артады.1% – банктің пайдасы мен дамуы.
"Банк кем дегенде 3-3,5% салуы керек. Сонымен, 18% – базалық мөлшерлеме, сонымен қатар 3-3, 5% – банк кепілге қояды. Бұл идеалды қарыз алушы үшін". Алмас Чукин
Сарапшы "орташа қарыз алушы" үшін пайыз табиғи түрде жоғары болатынын және несие тарихы нашар клиенттер үшін "жоғары пайыз немесе мүлдем бас тарту" ұсынылуы мүмкін екенін қоса айтты.
Экономист Расул Рысмамбетов мөлшерлеменің айтарлықтай өсуін күтуде. Оның пайымдауынша, базалық мөлшерлеменің күрт өсуі аясында ЕДБ өзін-өзі қамтамасыз ету үшін оған тәуекел сыйлығын қосуға мәжбүр болады.
"Менің болжамым: Ұлттық банктің 18% базалық мөлшерлемесіне Екінші деңгейдегі банктер тағы 2,5%-дан 3%-ға дейін, орта есеппен 2,5%-ға дейін қосады". Расул Рысмамбетов
Әрине, базалық мөлшерлеменің мұндай күрт өсуі жаңа шарттармен несие алуға қабілетті азаматтардың санын шектеді.
Қорытындылай келе, сарапшылардың бағалауы бойынша сенімді қарыз алушылар үшін тұтынушылық және өзге де кредиттер бойынша ең төменгі мөлшерлеме шамамен 20,5-21%-ды құрайды, бұл қыркүйекпен салыстырғанда орта есеппен 5-6 пайыздық тармаққа ұлғайды. Нарық, бәлкім, жаңа шындыққа бейімделіп, мұқият талдау мен санау кезеңінен кейін келесі бір-екі апта ішінде соңғы мөлшерлемені шешеді.