Сыбайлас жемқорлық – мемлекеттің дамуын тежеп, қоғам өміріне әділетсіздік дәнін себетін қауіпті құбылыс. Бұл – бір немесе бірнеше адамның жеке бас пайдасы үшін көпшіліктің мүд­десіне қарсы жасалатын ауыр қылмыс. Өкінішке қарай, бүгінгі таңда осы індет біздің ел үшін де өзекті мәселеге айналып отыр. Оған заңды да, арды да тосқауыл құрлы көрмеген кей отан­да­сымыздың қылмысты болып, құрықталып жатқаны дәлел.

Сондай оқиғаның бірі жуырда Қарағанды облысында тіркелді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің мәліметін­ше, Қарағанды қаласы Әлихан Бөкейхан ауданының соты об­лыстық Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру департамен­тінің басшысы Д.Хамзинге және осы департаменттің қаржы­лық қамтамасыз ету бөлімінің басшысы К.Қашқынбаевқа қатысты үкім шығарды.

Д.Хамзин Қазынашылық депар­таментінің ғимаратын ағым­дағы жөндеу бойынша орындалған жұмыс актісіне қол қойып, 1 млн теңге көлемінде пара алғаны үшін кінәлі деп танылған. Сонымен қатар ол Қ.Қашқынбаевпен бірге олармен үлестес адамдарды жалған жұмысқа орналастыру арқылы 2,5 млн теңгені жымқырған. Бұл екі азаматқа сәйкесінше 55 млн және 25,4 млн теңге айыппұл түрінде жаза тағайындалды. Сондай-ақ оларға мемле­кеттік қызметте және ква­зи­мемлекеттік сектор субъек­тілерінде қызмет ат­қару­ға өмір бойына тыйым салынды. Әзірге сот үкімі заңды күшіне енген жоқ.

Мұндай өрескел құқық бұзушылық түрлері тек өңірлерде емес, Астананың өз басында да аз тіркеліп жатқан жоқ. Мәселен, Ауыл шаруа­шы­лығы ми­нистрлігі Кадрлық және әкімшілік қам­тамасыз ету депар­таменті ди­рек­торының бұрынғы орын­басарының сотталуы – соның айқын айғағы.

Антикордың мәліметінше, Астана қаласының қылмыстық істер жөніндегі ауданаралық соты аталған лауазымды тұлға Б.Жолтайға қатысты үкім шы­ғарды. Ол үлестес компания­ны қыз­меттік көлікті жөн­деуге заң­сыз тарту арқылы лауа­зым­дық өкілеттіктерін асыра пайда­лан­ғаны үшін кінәлі деп танылған. Мемлекетке келтірілген залалдың жалпы сомасы – 3,2 млн теңге. Бұл азаматқа да мемлекеттік қызметте қызмет атқару құқығы­нан өмір бойына айырып, 3,4 млн теңге көлемінде айыппұл түріндегі жаза тағайындалды.

Тағы бір көңілге қаяу түсі­рер мысалды денсаулық сақтау саласынан келтірсек деп отыр­мыз. Ол – «Әлеуметтік меди­циналық сақтандыру қоры» КеАҚ басқарма төрағасы орын­басарының қыл­­мысы әшкере болып, заң алдында жауап­кершілікке тартылуы.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің дере­гінше, денсаулық сақтау жүйесі – парақорлық тәуекелдері көп тіркелетін саланың бірі. Өйткені кейінгі 3 жылда бұл салада 134 қылмыстық құқық бұ­зушылық орын алып, 57 адам сот­талған. Жаға ұстатар­лық жағ­дай! Мұн­дай заңсыз­дық­тар­дың салда­рынан азамат­тар­дың сеніміне нұқсан келіп қана қоймай, меди­циналық қызмет­тер тиім­ді­л­і­гінің төмендеуіне және мемлекет қаражатының мақсатсыз жұм­салуына әкеліп соққан.

Айталық, жуырда «Әлеумет­тік медициналық сақтандыру қоры» КеАҚ пен оның Шығыс Қазақстан облысы бойынша филиалының жоғары лауазымды тұлғаларының қатысуымен сыбайлас жемқорлық схемасы ашылған еді. Қылмыстың істі тергеу барысында құқық бұ­зушылықтың бастауы басқарма төрағасының орынбасарына барып тірелген. Ол халыққа медициналық қызмет көрсету үшін бөлінген 400 млн теңгеден астам қаражатты жүйелі түрде ұрлады деп күдікке ілі­ніп отыр.

Қылмыс медициналық ұйым­­­­ның «Damumed» ақпа­рат­­тық жүйесіне міндетті әлеу­мет­тік медициналық сақтандыру шеңберінде Өскемен қаласының тұр­ғындарына көрсетілген қыз­меттер туралы көрінеу жал­ған мә­ліметтер енгізу жолымен жасал­ған. Яғни әдеттегідей іс жүзінде медициналық қызмет­тер көр­се­тілмеген, бірақ қағаз жүзінде

30 мыңнан аса адамға қызмет көр­се­тілген.

Сонымен қатар оған жеке меди­циналық мекеменің кә­сіп­керлік қызметіне заңсыз қатысып, қордың жымқырған қаражатын, оның ішінде қымбат мүлікті сатып алу арқылы заңдастырды деген айып тағылып отыр. Күдікті соттың санкциясымен қамауға алынды. Қазіргі таңда тергеу амалдары жалғасып жатыр. Айта кетсек, Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 201-бабына сәйкес әзірге тергеуге қатысты өзге ақпарат жария етілмейді.

Елімізде жемқорлықтың құлағы қылтиятын күмәнді жобалар мен жұмыстар аз емес. Олар жіті тексеріп, заңды шешім қабылдауды талап етеді. Жуырда Сыбайлас жем­қорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Қоғамдық кеңе­сінің Атырау қаласында өткен кезекті көшпелі отырысында облыс­тағы осындай бірқатар өзекті мәселе талқыға салынды.

Іс-шараға агенттіктің төрағасы Асхат Жұмағали, Атырау облы­сының әкімі Серік Шапкенов, құқық қорғау және мемлекеттік органдардың, сондай-ақ ірі квазимемлекеттік компаниялар, оның ішінде «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ басшылары қатысты.

Мәжіліс депутаты, Қоғамдық кеңес төрағасы Марат Бәшімов жүргізген іс-шарада өңірдің сыбайлас жемқорлық тәуекелдері картасы мен «Бизнеске жол» жобасын іске асыру, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілерінің сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманы сақтауы секілді өзекті мәселелер қаралды.

А.Жұмағалидың айтуынша, облыс тұрғындары ауызсу мен ауаның сапасын жақсарту, әлеуметтік қамсыздандыру, сондай-ақ инфрақұрылымды дамыту мәселелерін бірнеше рет көтерген. Соның ішінде жолдың жағдайы – қоғамды алаңдатқан өзекті мәселенің бірі. Мәселен, елдің көлік-логистикалық әлеуетін дамытуда шешуші рөл атқаратын «Атырау-Астрахань» автожолын жөндеу жұмыстарының алты жылға созылуы жергілікті жұрттың ығырын шығарып отыр.

Қоғамдық кеңес мүшелері денсаулық сақтау және білім беру нысандарының жетіспеушілігіне, экологияның жай-күйіне, сон­дай-ақ бизнестің әлеуметтік жауапкершілігіне назар аударды. Бұл мәселенің барлығы әдетте сыбайлас жемқорлық факторларымен байланысты, оны жою кешенді және жүйелі шараларды қабылдауды талап етеді.

Антикор басшысы Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерінің картасы – құқық бұзушылықтардың алдын алу және оларды болдырмау мақсатында ерте әрекет ету құралы ретінде қолданылуы қажет екенін атап өтті. Бұл тетіктің тиімділігі билік, қоғам және бизнес өкілдерінің ашық әрі сындарлы өзара іс-қимылына тікелей байланысты.